De oprichting

De schutterij van Heerlerheide moet zijn opgericht in 1849. Documenten en papieren over deze oprichting ontbreken echter. Toch kan het oprichtingsjaar als bewezen gelden, daar de eerste koningsplaat uit 1850 stamt. De letterlijke tekst op dit zilveren schild is: "H. KUIPERS 1. KONING HEERLERHEIDE 1850". Het is dus zeer aannemelijk dat deze vereniging minimaal een half jaar voordien, dus in 1849 gestart is. Op de koningsplaat van 1899 staat vermeld: "Hendrik Heuts Koning te Heerlerheide en het Jubeljaar 50 jaar bestaan 1899". De eerste papieren documentatie van de schutterij zelf is een kasboek annex notulenboek uit 1882, ook hierin wordt steeds van het jaar 1849 uitgegaan. In 1882 waren nog meerdere medeoprichters in leven en ook nog steeds lid van de schutterij, zodat het oprichtingsjaar als vaststaand feit mag gelden.

H. Cornelius

De naam van de schutterij was in de beginjaren echter nog niet St. Sebastiaan want in de eerste jaren werd de naam bruderschaft H. Cornelius of Schütsengeselschaft des H. Cornelius gehanteerd. Zowel op de eerste koningsschilden als in diverse feestaankondigingen in de "Limburger Courier" werd deze naam tot 1868 gehandhaafd. Uit een artikel in de "Limburger Courier" van 7 juni 1862 blijkt duidelijk dat de Schütsengeselschaft des H. Cornelius een nieuw drapeau ontvangen heeft van de graaf d'Ansembourg. In de "Limburger Courier" van 8 juni 1868 vinden wij een aankondiging voor een schuttersfeest en vogelschieten op Heerlerheide, waarbij voor het eerst de naam St. Sebastiaan opduikt. In alle papieren nadien blijft deze naam voor de heerlerheidse schutterij gehandhaafd.
De reden waarom men omstreeks 1865 de schutspatroon gewijzigd heeft is helaas niet te achterhalen. Hiervoor toch een verklaring geven zou ontaarden in onverantwoord giswerk. Het feit op zich is echter zonder meer verwonderlijk, daar de naam en schutspatroon H. Cornelius eigenlijk in Heerlerheide, gezien de parochienaam, meer voor de had liggend was en is dan die van St. Sebastiaan.

Uiterlijk vertoon

Vroeger was de schutterij een schiet- en gezelligheids-vereniging, waarbij uiterlijk vertoon geen grote rol speelde. Zo bestond uniformering, indien al aanwezig, vaak uitsluitend uit eenzelfde pet of sjerp. Ook werd de schutterij als ze op straat verscheen niet begeleid door een drumband, maar hoogstens door één tamboer, die dan ook nog vaak op leenbasis of tegen betaling meeging

De schutterij bestond dus uit een koning, vaandrig, officieren en gewone schutters. Dit valt goed af te leiden uit vele oude foto's. Pas na de oorlog werd de tamboer vervangen door een heuse drumband, bielemannen werden toegevoegd en ook de uniformering werd steeds professioneler. Vanaf midden van de 20e eeuw kon men de schutterij dan ook bewonderen zoals deze er nu nog steeds uitziet.

De vaandels

In de loop van 155 jaar heeft de schutterij een 7-tal vaandels c.q. drapeau's gekend. Deze zijn allen nog bewaard gebleven, waarbij de oudste exemplaren wel duidelijk tekenen des tijds vertonen. Het eerste drapeau is het reeds gememoreerde exemplaar uit 1862, destijds geschonken door de graaf d'Ansembourg uit Amstenrade.

Het tweede exemplaar is een zijden vaandel uit 1900, besteld door de schutterij zelf bij de fa. Horen en Zoon te Roermond. Dit vaandel, waarop de toen jongen koningin Wilhelmina afgebeeld was, werd op zondagmiddag, 22 april 1900, door de schutterij afgehaald op het station van Heerlen. In optocht, met begeleiding van de harmoniën Concordia en Eendracht en tevens de"turnvereniging Kracht en Vlugheid" werd het nieuwe vaandel naar Heerlerheide gebracht

In 1905 werd een nieuw drapeau geschonken door notaris Beckers uit Hoensbroek. In 1932 schafte de schutterij zelf een nieuw zijden vaandel aan, waarop wederom koningin Wilhelmina afgebeeld was, de prijs voor dit prachtige dundoek was destijds fl. 250,- Het vijfde vaandel werd in 1962 geschonken door het Erebestuur. Op dit zijden vaandel is voor de tweede maal, na 1905, de schutspatroon St. Sebastiaan afgebeeld en daarnaast zijn op de hoeken nog afbeeldingen van de kerk van Heerlerheide en van de ON III aangebracht. Bij gelegenheid van de viering van het 125-jarig bestaansfeest in 1974 boden enkele schutters, tw. A. v. Maasdijk, H. Schiffelers en F. Werst een nieuwe vlag aan ter vervanging van het danig versleten exemplaar uit 1962. In 1984 was ook bovenstaand exemplaar weer een vervanging toe en werd een nieuwe vlag, wederom geschonken door het Erebestuur, besteld in een atelier in Antwerpen.

Koningen en Keizers

De schutterij van Heerlerheide heeft tot en met 2005 143 koningen, 1 koningin en 5 keizers gekend. Dit jaar, 2006, mag echter de zesde keizer bij dit rijtje worden opgeteld. Dan heeft de schutterij weer een keizer in haar midden. Lei Kleijnen heeft namelijk dit jaar 2005 de vogel voor de derde keer achtereenvolgens afgeschoten en is op Paaszaterdag, 15 april 2006 als keizer geïnstalleerd.

Recordkoning was dhr. M. Thewissen met 7 koningschappen, waarvan de 1e titel in 1854 behaald werd en de laatste in 1875. Opmerkelijk is dat de nog 6 nazaten van deze Mathias Thewissen lid zijn van de St. Sebastiaan. Hij is de betovergrootvader van H. Huijts, H. Degens, J. Degens en P. Hazen. Tevens zijn ook de 2 kinderen van P. Hazen: Martine Hazen en Stef Hazen reeds lid van de schutterij.

De 5 keizers waren achtereenvolgens: H. Bemelmans, veearts te Heerlerheide in 1880, F. Hermans in 1890 (op het bijbehorende zilveren schild stond "Gott Erhalt den Frans der Keyzer der Koninklyke Schuttery Heerlerheide in 1890"), Th. Diederen in 1897, P. J. Beaujean in 1924 en W. th. Jansen, keizer van 1935 tot zijn overlijden in 1987. Aan dit illustere rijtje is in 2006 Lei Kleijnen toegevoegd.

Presidenten / voorzitters

In het oude kasboek van de schutterij staan naast oude ledenlijsten ook soms korte verslagen van activiteiten. Soms is hierbij ook vermeld wie in een bepaald jaar een bestuursfunctie vervuld. In de beginjaren van de schutterij werd de voorzitter aangesproken als “president”. In latere jaren werd de functienaam voorzitter en president door elkaar gebruikt. Aan het handschrift te zien was er een wisseling van penningmeester (secretaris) in het jaar 1889. Deze nieuwe penningmeester maakte een taalfout en schreef voor de eerste “presetent” achter de naam Theodoor Weerts. Een soortgelijke taalfout vinden we terug op het presidentenkruis dat heden ten dage nog door de voorzitter gedragen wordt. Dit vergulde zilveren kruis draagt op de voorzijde de inscriptie “presedent” en op de achterzijde “Heerlerheide”. Het vermoeden bestaat dat dit kruis ook rond die tijd (1890) aangeschaft is, maar zeker weten we dit niet. Bij de overdracht van de voorzittershamer van Hub Sijstermans aan Hendrik (Driek) Hazen ontstond er een tweedeling tussen voorzitter en president. Hubert Sijstermans behield tot zijn overlijden in 1977 de eretitel “president”. Daarna werd er geen gebruik meer gemaakt van de titel president en werd er uitsluitend gesproken over de voorzitter. Bij gelegenheid van het 150 jarig bestaan van de schutterij werd het oude presidentenkruis ook weer terugbezorgd bij de schutterij. Even later besloot het bestuur dat de voorzitter, op dat moment Paul Hazen, ook weer het presidentenkruis moest dragen en daarmee is de functie van president en voorzitter in feite weer gelijk en in een hand.

Overzicht voorzitters/presidenten Koninklijke schutterij St. Sebastiaan Heerlerheide
Herman Bemelmans: onbekend
Theodoor Weerts (Wierts): 1886
G.J. Custers: 1899
Harie Ritzen: 1905
Frans Houben: 1921
Hub Degens: 1935
W. Beaujean: 4-12-1945
Hub Sijstermans: van 1952 tot 1959 (president tot 28/9/1977)
Hendrik Hazen: van 1959 tot 1972
Mathieu Beaujean: van 1972 tot 1992
Paul Hazen: van 1992 tot heden

De feesten

In de beginjaren vonden overal vele schuttersfeesten plaats, hoewel nog niet in georganiseerd verband werden blijkens aankondigingen in de dagbladen vaak schuttersfeesten georganiseerd. Vogelschieten was in die tijd een veel en graag beoefende hobby, waarbij het niet altijd ging om een nieuwe koning te bepalen, maar iedereen kon deelnemen waarbij dan medailles te verdienen waren op kop, vleugels en natuurlijk de gehele romp.

Het eerste schuttersfeest, welke wij terug konden vinden, waarbij de formule enigszins vergelijkbaar is met de heden ten dage gebruikelijke, vond plaats op 16 juni 1879 in Amstenrade t.g.v. het 300-jarige bestaan van de plaatselijke schutterij St. Gertrudis. Daar waren niet alleen prijzen te verdienen met schieten, maar ook voor de grootste, verst komende (dit moet overigens gewonnen zijn door Gulpen) en best georganiseerde schutterij. Op dit schuttersfeest wist Heerlerheide beslag te leggen op de 2de prijs bij de schietwedstrijden, de aan deze prijs verbonden medaille is tevens de oudste welke momenteel bij de bezittingen van de Heerlerheidse schutterij terug te vinden is.

Na deze datum zijn veel soortgelijke activiteiten terug te vinden in oude krantenpublicaties, een van deze moet echter ongetwijfeld een hoogtepunt in de geschiedenis van de Heerlerheidse schutterij geweest zijn.

Op kermismaandag 29 mei 1899 vierde St. Sebastiaan zijn 50-jarig bestaansfeest, waaraan 15 schutterijen uit de omgeving deelnamen. Hierbij was het prijzenpakket weer behoorlijk uitgebreid. Naast het schieten (gewonnen door de schutterij van Heerlen) werden er wedstrijden gehouden in het "exerceeren"(winnaar Thul), ere-kruis voor de beste schutter, meest gewapende leden, verst komende (Born), beste houding optocht, beste commandant, beste tambour-majoor van de begeleidende muziekgezelschappen en tevens een herinningsmedaille voor deze muziekgezelschappen. De schutterij uit Merkelbeek was de grootste winnaar op dit feest met 5 medailles.

De formule van de schuttersfeesten en ook van de schutterijen zelf bleef, blijkens de vele krantenpublicaties hetzelfde tot na 1945. Hierna werd het wedstrijdschema en bijbehorende prijzenpakket danig uitgebreid, m.n. door de toevoeging van de drumbands en door de steeds mooiere uniformering.

In de loop van de jaren hebben op Heerleheide veel bondsfeesten plaatsgevonden, met het hoogtepunt in 1997 toen het Zuid Limburgs Federatiefeest met 65 deelnemende verenigingen in Heerlerheide gehouden werd. Echter het grootste schuttersfeest, het OLS, is nog nooit in Heerlerheide te bewonderen geweest.

Koninklijk

Reeds op 23 januari 1884 werden de statuten koninklijk goedgekeurd door de toenmalige koning Willem III, waarna reeds vaak (ten onrechte) de naam Koninklijke Schutterij gevoerd werd. Het predikaat koninklijk werd verkregen in 1959 en verleend door de toenmalige koningin H.M. Juliana. Sindsdien mag de schutterij de oranje wimpel aan het vaandel dragen en ook met recht naar de naamstoevoeging Koninklijk voeren.
Heerlerheide is hiermede een van de weinige schutterijen in Limburg (4 in totaal) welke het predikaat Koninklijk mogen voeren.

De bond(en)

Hoewel gesteld wordt dat de eerste schuttersbond in deze streek eerst in 1929 opgericht werd, veronderstellen wij dat de verenigingen uit onze omgeving wel degelijk een soort verbond kenden. Er vonden namelijk regelmatig geschetste schuttersfeesten plaats en op de medaille voor de beste commandant op het schuttersfeest te Heerlerheide in 1905 staat gegraveerd: "1. Schuttersbond Beste Commandant 1905 Heerlerheide".

Documenten zijn echter tot op heden enkel te vinden over de oprichting van de bond St. Gertrudis Amstenrade in 1929, waarvan Heerlerheide een van medeoprichters was.

Het erebestuur

In 1953 werd besloten een aantal oud-schutters, welke niet meer actief, in uniform, uittraden en een aantal schuttersvrienden een erebestuur op te richten. Deze, weliswaar separate, vereniging is zeer nauw verbonden aan de schutterij. De uiteindelijke oprichtingsvergadering vond plaats op 20 januari 1954. De vereniging is conform reglement verplicht om financiële en morele steun te verlenen aan de schutterij. In den beginnen was de financiële steun van primair belang, de laatste jaren is echter de morele steun steeds belangrijker geworden en mede hierdoor is de samenwerking met de schutterij momenteel dan ook optimaal.

Het damescomité

Het damescomité is opgericht in januari 1989 door 2 dames van leden van de schutterij Mia Stassen en Trees Quaedvlieg. Er werd een loterij georganiseerd, een kienavond enz. Maar wegens geldgebrek werd besloten te stoppen. Dit was erg jammer en de schutterij schonk het damescomité 1000 gulden voor een heroprichting. Dit gebeurde in oktober 1989 en meerdere dames van leden melde zich aan. Deze weliswaar separate vereniging deden en doen nog steeds heel veel voor onze schutterij. Twee keer per jaar organiseren ze een snuffelmarkt, de opbrengst is grotendeels voor de schutterij. Zo boden zij in 1999 bij het 150 jarig bestaanfeest van de schutterij een cheque aan voor de kogelvanger en vrij recentelijk deden zij de schutterij een aanzienlijke bijdrage tegemoet komen in de aanschaf van de nieuwe buks om mee te schieten. De zilveren keizersplaat van onze keizer is ook door dit damescomité aangeboden. De samenwerking damescomité - schutterij is van groot belang voor onze schutterij.

De prestaties

Hoogtepunten heeft de schutterij vele gekend, de diverse jubilea, de uitreiking van het predikaat Koninklijk en zeker de 1ste prijs op het WMC in 1958 tijdens de marswedstrijden. Veel prijzen werden behaald op de bondsschuttersfeesten en ook bij de Federatie Feesten en "Oude Limburger" werd menige 1ste prijs in de wacht gesleept voor houding optocht, defilé en vooral bij de Oude Exercitie. In deze discipline is Heerlerheide al vele decennia een geduchte concurrent voor de andere toppers op dit onderdeel. Vooral op het OLS zijn vele prijzen op dit onderdeel in de wacht gesleept. Helaas is er bij de belangrijkste wedstrijd op dit schuttersfeest, het schieten, nog nooit een hoofdrol weggelegd voor Heerlerheide.

150 jarig bestaan

In het weekend van 9 en 10 oktober 1999 werd het 150 jarig bestaansfeest gevierd. Op zondagmorgen trad de gehele vereniging aan met nieuwe uniformen. Om 11.00 vond er een stijlvolle eucharistieviering plaats. Hierna werd afgemarcheerd naar het parkje voor de Corneliuskerk. Aldaar had zich een grote menigte verzameld. Wethouder Thei Vrolings, pastoor Vincent Mc. Mahon en dhr. Hein Wanders stonden gereed om het gedenkbeeld te onthullen. Na een hartelijk welkom aan alle aanwezigen en een toespraak, waarin de geschiedenis van de Heerlerheidse schutterij gememoreerd werd, gaf voorzitter Paul Hazen het woord aan de wethouder. Deze verwijderde vervolgens onder groot applaus, samen met Hein Wanders, het doek waaronder het prachtige beeldhouwwerk schuil ging. Daarna zegende de pastoor het nieuwe kunstwerk van de schutterij en van Heerlerheide.

Beeld

De twee geweerdragende schutters waken sinds 10 oktober 1999 permanent over Heerlerheide. Ter gelegenheid van het 150 jarig bestaansfeest van de schutterij ontwierp en vervaardigde de heer Hein Wanders het hardstenen beeld. Dit beeld werd vlak bij de Corneliuskerk geplaatst. De schutterij kreeg bij die gelegenheid ook nieuwe uniformen. De schutters van het beeld dragen dezelfde uniformen als de schutterij zelf.